Dat er iets mis is met de arbeidsrelatie tussen een deel van de Spaanse uitzendkrachten en hun tijdelijke werkgevers in Nederland, dat is duidelijk. In 2018 ontving de Spaanse ambassade in Den Haag maar liefst 478 klachten van Spanjaarden over hun werkomstandigheden. Maar hoe groot de problemen daadwerkelijk zijn en wie daar precies aansprakelijk voor is, dat is minder helder. Want van die klachten werd er slechts één onder de noemer ‘arbeidsuitbuiting’ doorgespeeld aan de Nederlandse arbeidsinspectie.

De klachten komen bij de ambassade meestal via e- mail binnen. Zo klaagde een 40-jarige Spaanse man dat hij niet op de afgesproken tien kilometer van zijn werk werd gehuisvest, maar op twee uur reistijd op een camping in het Belgische Lommel. Daar moesten ze in een bungalow een kamer delen, voor 100 euro per persoon per week. Winkels waren niet in de buurt, wifi ontbrak. En op zijn werk kwam hij in aanvaring met Polen die in hem een concurrent zagen.

„Het gaat vaak om omstandigheden die net op of over het randje van het toelaatbare zijn”, stelt Eline Willemsen van FairWork, die zich inzet tegen uitbuiting van werknemers in Nederland en zelf ook onderzoek doet. „Duidelijk is wél dat Nederlandse werkgevers de veelal hooggespannen verwachtingen van Spaanse arbeidsmigranten niet waar kunnen maken.”

In Nederland is een chronisch personeelstekort, terwijl in Spanje de werkloosheid nog altijd zo’n 15 procent is en het minimumloon slechts 900 euro per maand bedraagt. Nederlands-Spaanse bedrijven als Temporales en Covebo werven op de Spaanse markt personeel dat ze via Nederlandse uitzendbureau’s inzetten bij bedrijven als PostNL, Bol.com en Ingram Micro, een grote distributeur van IT-producten.

Slechte en dure huisvesting

Doorgaans gaat het om flexibele banen met een verzekering van het minimumloon. „We houden ons altijd aan in de Nederland geldende regels”, stelt Manuel Diez, eigenaar van Temporales, dat marktleider is op het gebied van Spaanse uitzendkrachten.

Toch bestaat er onvrede. Van de circa vierduizend Spanjaarden die als uitzendkracht in Nederland actief zijn, heeft vorig jaar meer dan 10 procent zijn beklag gedaan bij de Spaanse ambassade in Den Haag. Miguel Angel Aznar Nieto, die daar voor het ministerie van Werkgelegenheid, Emigratie en Sociale Zekerheid werkt, bevestigt dat aantal. De klachten gaan veelal over slechte en dure huisvesting, onduidelijkheid over het aantal uren dat er kan worden gewerkt of het uitbetaalde loon.

„We hebben het vooral over Spanjaarden in de leeftijd van 18 tot 25 jaar”, vertelt Aznar Nieto aan de telefoon vanuit Den Haag. „Ze komen met goede hoop naar Nederland om hier een toekomst op te bouwen, maar de leefomstandigheden zijn in de praktijk soms zo slecht dat ze snel gedesillusioneerd raken.”

De Spaanse autoriteiten hebben de problemen inmiddels aangekaart bij de Nederlandse inspectie. Maar daar blijft het niet bij wat de Spanjaarden betreft. Om een beter inzicht te krijgen in de daadwerkelijke omvang van de problemen heeft hoogleraar Pablo López Calle, van de Complutense Universiteit in Madrid, de opdracht gekregen om onderzoek te doen. Mogelijk gaan ze daarna maatregelen treffen om Spanjaarden beter bij te kunnen staan.

Volgens María Bruquetas Callejo, van de Raad van Spaanse Burgers , zijn de problemen „gecompliceerd”. „Het is voor de uitzendkrachten vaak onduidelijk waar ze aan toe zijn. Dat komt deels doordat de voorlichting vooraf niet adequaat is. Het is vaak niet helder wat er van ze wordt verwacht en waar ze aan moeten voldoen.”

Maar ook in Nederland moet het beter worden geregeld, zegt Bruquetas Callejo. „Contracten zijn vaak in het Nederlands. En soms op basis van nul uren. Als je arbeidskrachten naar Nederland wilt halen zou je voor minimaal een half jaar een garantie van 30 uur per week moeten krijgen.”

‘Massale uitbuiting’

Nederlandse en Spaanse media hebben de afgelopen weken reportages over misstanden naar buiten gebracht. In het televisieprogramma Nieuwsuur werd vorige week gesproken van „massale uitbuiting” van Spanjaarden. En ook het Spaanse dagblad El País bracht deze week een uitgebreid verhaal met verschillende slachtoffers dat op de voorpagina werd aangekondigd met de kop: ‘Honderden Spanjaarden doen aangifte van arbeidsuitbuiting in Nederland.’

Navraag bij de Nederlandse Arbeidsinspectie leert dat die ‘uitbuiting’ genuanceerder ligt. „Arbeidsuitbuiting is echt iets ernstigs, daar komt het strafrecht bij aan te pas. Dan hebben we het over het afnemen van paspoorten of mensen zwaar onderbetalen”, legt Paul van der Burg, woordvoerder van de Inspectie, uit. „We staan in contact met de Spaanse ambassade en die kwam in november vorig jaar met één geval van uitbuiting. Op dit moment loopt er nog een onderzoek naar een rozenkweker in Nederland, waar migranten mogelijk worden uitgebuit.”

Volgens Van der Burg moet het probleem van „ernstige benadeling” van Spanjaarden zeker niet worden onderschat. „Dat ís ook een serieus probleem. En dat is overigens niet iets wat alleen voor Spanjaarden geldt, burgers uit andere lidstaten van de Europese Unie raakt dat ook.”

Als mensen minder dan het minimumloon betaald krijgen moeten ze daar aangifte van doen, zegt Van der Burg. „Pas dan kan er worden opgetreden. Maar vaker gaat het om een grijs gebied: slechte huisvesting, of een kort dienstverband. Dat is in Nederland juridisch gezien niet verboden. De vraag is natuurlijk wel of ethisch gezien deugt om mensen met grote beloftes naar Nederland te halen.”

Manuel Diez, eigenaar van Temporales, is geschrokken van de negatieve publiciteit over de behandeling van Spanjaarden in Nederland. „Ik doe dit werk nu een jaar of zeven en nu zou het allemaal opeens niet deugen”, zegt hij. „Media nemen verhalen zomaar van elkaar over. Ik zal niet ontkennen dat er soms problemen zijn, de woningnood is bijvoorbeeld groot in Nederland en dat maakt het voor ons niet makkelijk.”

Zo gaat Temporales in Waalwijk een campus gebruiken voor arbeidskrachten van Ingram Micro, zegt Diez. „Een Spaanse hoogleraar noemt dat op televisie dan barakken – heel populistisch. We moeten het in de ware proporties zien: van uitbuiting is geen sprake. En als dat wel zo is, dan moet dat worden aangepakt. Als mensen klachten hebben, kunnen ze bij onze jobcoaches terecht. In de meeste gevallen gaat dat goed. Zo niet, dan betalen wij altijd het ticket terug naar Spanje. Dat is in zeven jaar tijd vier keer gebeurd.”

Bron: https://www.nrc.nl/nieuws/2019/03/01/het-is-vaak-net-op-of-over-het-randje-a3752736