Hoewel het economisch inmiddels wat beter gaat, heeft Spanje zijn jeugd weinig te bieden. Vijf jonge Spanjaarden ‘vluchtten’ daarom naar de Engelse palmbomenstad Bournemouth. ‘Hier is het werk oké en zijn meer mogelijkheden. Toch wil ik terug.’ Deel 4 van de zomerserie De Nieuwe Volksverhuizing.
Een arbeidsbureau in Madrid. Veel Spaanse jongeren hebben geen baan én volgen geen opleiding.Foto: Andrea Comas/ Reuters
Dit is het verhaal van Palmira, Dani, Enrique, David en Juanjo. Vijf jonge Spanjaarden die in Engeland werken. Ze maken deel uit van de groep van honderdduizenden jongeren die in de crisisjaren hun land verlieten, op zoek naar werk, naar kansen, naar opleiding of training.

Palmira Rodriguez Morata (30), Dani Valverde (27) en Enrique Trotter Gomez (34) kwamen op een zolder terecht in de badplaats Bournemouth. Samen betalen ze daar ongeveer £1500 per maand voor. Palmira werkt als verkoopster bij Zara, Dani is verpleger in het ziekenhuis. Enrique doet uitzendwerk. Juanjo Samper Mira (33) is conciërge in een hotel. David Quiles Mira (33) werkt in een logistiek centrum.

In Zuid-Spanje leven de mensen op straat, en dat doen de vijf Spanjaarden in Bournemouth ook – mits het Engelse weer het toelaat. Vaak treffen ze elkaar op een grauwe parkeerplaats tegenover de Tesco-supermarkt in het centrum. Ze roken wat. Halen wat te drinken bij de Italiaanse uitbaatster van de koffiezaak om de hoek. In Spanje is familie belangrijk, maar in Bournemouth is die ver weg. Dus zoeken ze elkaar op. ‘Wij leven hier als een familie’, zegt Palmira. ‘Het is belangrijk mensen in de buurt te hebben op wie je kunt bouwen.’

Dani: ‘Zonder deze vier had ik het hier niet gered en zat ik allang weer in Spanje.’

Verkeerde lijstjes

In het Verenigd Koninkrijk wonen volgens het Europese bureau voor de statistiek Eurostat ruim 130.000 Spanjaarden. Velen van hen kwamen toen de crisis in hun land toesloeg. In 2015 – de Spaanse regering moest fors bezuinigen omdat ze banken in het land moest redden – had bijna de helft van de Spanjaarden in de leeftijd 15-24 geen werk. Dat percentage daalt, maar was vorig jaar nog altijd ruim 38%.

‘Hier houden ze rekening met je vakantieplannen. Ik wist niet wat ik hoorde’
De crisis zette dus een dikke streep door de aspiraties en dromen van veel jongeren. Het gaat nu iets beter, maar Spanje staat nog steeds hoog op verkeerde lijstjes. Van de jongeren in de leeftijdscategorie 20-34 had in 2016 22,8% geen baan én volgde geen opleiding. Het land scoorde daarmee beter dan Italië (30,7%) en Griekenland (30,5%), maar veel slechter dan bijvoorbeeld Nederland (9,7%).

Palmira, Dani, Enrique, David en Juanjo zagen perspectief in het Verenigd Koninkrijk. De keuze voor Bournemouth lijkt logisch. De stad heeft wel iets weg van Zuid-Spanje; er staan palmbomen. En het vliegveld biedt via budgetmaatschappijen een directe verbinding met de steden Alicante, Malaga en Murcia in het zuiden van Spanje. Precies uit die regio komen de ‘Bournemouth 5’.

Enrique vertrok in november 2014 naar Engeland vanwege de crisis. ‘Mijn familie had een meubelzaak. Maar de winkel moest dicht, want het is zinloos door te gaan als je alleen maar geld verliest. De mensen hadden geen geld meer voor meubels.’

V.l.n.r.: Juanjo Samper Mira, Palmira Rodriguez Morata, Enrique Trotter Gomez, Dani Valverde en David Quiles Mira.Foto: HDH
Juanjo deed in Spanje een opleiding internationale handel, maar kwam er niet aan de bak. ‘Mijn Engels was te slecht.’ Nog een jaar denkt hij nodig te hebben, en dan is hij klaar om terug te gaan.

Oorlog in je hoofd
Het thema terugkeer speelt voor de vijf voortdurend. ‘Het is altijd oorlog in je hoofd’, zegt David. ‘Hier is het werk oké en heb je meer mogelijkheden. Toch wil ik terug. Maar wat ga ik daar doen? Ik heb geen kwalificaties.’ Desondanks kon hij in Engeland prima uit de voeten. ‘Ik zeg altijd: er zijn hier betere banen en meer kansen.’

David werkt om te sparen voor reizen. Dat had hij in Spanje niet kunnen doen, weet hij. ‘Alles qua banen is geweldig hier. Ook voor wat betreft arbeidsvoorwaarden rond de vakantie of werken in het weekend. In dit land kun je zeggen dat je binnenkort een week met vakantie gaat. In Spanje is dat onmogelijk: je werkt het hele jaar, en alleen in de zomer heb je twee weken vrij. Als je geluk hebt. Als je in Spanje vertelt dat je met vakantie wilt, zegt de baas dat hij je ontslaat. Je bent steeds bang voor je baas. Als vrouwen zwanger raken, kunnen ze hun baan verliezen.’

‘Je bent de hele tijd bang voor ontslag’, vult Dani aan. ‘Je moet uit de buurt van je baas blijven. Hij weet dat hij de macht heeft, de werknemer weet dat hij voorzichtig en respectvol moet zijn. Als je in Engeland je baan kwijtraakt heb je binnen twee weken iets anders. In Spanje duurt dat veel langer. Op je werk neem je daar minder initiatief, vanwege je baas.’

Angst om je baan te verliezen
Palmira werkt in een winkel van Zara in Bournemouth. Ze moet er niet aan denken dat ze bij Zara in Spanje zou werken. ‘Je werkt daar veel uren, en het salaris is slecht. Hier krijg je extra betaald als je iets extra’s doet. In Spanje heb je bij overuren gewoon pech: geen extra geld. Parttime werk is er ongewoon, en altijd is er de angst om je baan te verliezen. Bedrijven weten dat er weinig werk is en zetten je onder druk.’

Ze vervolgt: ‘Op mijn eerste sollicitatiegesprek in Engeland vroegen ze of ik nog vakantieplannen had. Want daar zouden ze dan rekening mee houden. Ik wist niet wat ik hoorde: zeg je me nu dat ik vakantie krijg terwijl ik nog niet eens in dienst ben?’

Daar komt bij dat ze in Engeland, als ze wil, kansen op promotie en mogelijkheden voor training heeft. Ook waardeert ze de feedbackcultuur. ‘Hier kun je praten over wat je hebt geleerd, wat je wilt verbeteren, wat je zwakheden zijn. Dat is belangrijk.’

Afzien in Engeland
Natuurlijk, regelmatig zien ze ook af bij het werken en wonen in Engeland. In de winter kun je amper naar buiten, zegt Dani. Hij doodt de dagen dat hij geen dienst heeft met tv-kijken. ‘De kwaliteit van leven is hier anders’, vindt David. ‘Alles is duur.’ De kwaliteit van voeding is minder.

Dani heeft het naar zijn zin in Bournemouth, maar steekt de kritiek op de mentaliteit van sommige Engelsen niet onder stoelen of banken. ‘Ik heb ook in Birmingham gewerkt. Daar waren de mensen écht racistisch.’

Palmira heeft over het algemeen goede ervaringen. ‘Maar Engelsen geven je de indruk dat ze zichzelf beter voelen dan ons.’ ‘Ze beweren dat wij hun werk stelen, maar wij doen het werk dat zij niet willen doen’, zegt Dani. ‘David werkt in een fabriek. Dat willen Engelsen zelf niet, want dan ben je minder waard dan anderen, vinden ze.’ Doorgaans zijn in fabrieken alleen het hogere management en de chefs Engels, beaamt David.

Mechanisch ’thank you’ zeggen
Over cultuurverschillen kunnen ze een boek schrijven. ‘Britten vragen: “How are you?”, zegt David. ‘De eerste dag dat ik hier was, probeerde ik te antwoorden. Maar ze draaiden zich om en liepen gewoon weg. Waarom vraag je het dan?’

Ze hebben geleerd om de hele tijd ‘sorry’ en ’thank you’ te zeggen. Palmira: ‘In Spanje hoeft dat niet.’ ‘Maar Engelsen menen het niet’, constateert Juanjo. ‘Ze zeggen het mechanisch.’

Dani ziet in het ziekenhuis elke ochtend dezelfde collega’s. ‘In Spanje gedragen we ons anders. Je zegt altijd goedemorgen. Voor mij was het een schok dat dat hier niet zo is. Daar word ik boos van. Vanaf het begin al.’

‘We leven hier wel als Indiërs, aan de andere kant van waar we in Spanje zelf stonden’
• Juanjo Samper Mira
‘Het is hun cultuur’, werpt Palmira tegen. ‘Het gaat ook om míjn cultuur’, riposteert Dani. ‘Wij zijn niet gewend aan hen en zij niet aan ons. Ik heb het opgegeven.’ Buiten werktijd gaan ze vooral met Spanjaarden om.

Maar je moet eerlijk zijn, zegt Dani even later. ‘Behandelen wij Spanjaarden de buitenlanders die in ons land olijven komen oogsten goed? Je komt in Engeland mensen tegen die nare dingen zeggen over buitenlanders. “Ze komen om onze banen te stelen”, krijg je te horen. Wij leven nu aan de andere kant van waar we in Spanje stonden. We realiseren ons nu wat we zelf zeiden. Het is goed voor jongeren om te leren dat je elkaar moet respecteren.’

Bron: https://fd.nl/weekend/1262750/in-spanje-ben-je-altijd-bang-voor-je-baas